[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.a�us, nazwa germa�skiego pochodzenia) i miodem.Kobietych�tnie do rogów i czasz z napojem (taure i kausze) si� garn�y; biesiadomtakim towarzyszy�y �piewy ojczyste i huczenie w d�ugie tr�by, charakterystycznedla Litwy (pó�niej do nich i nazw� Litwinów, cho� mylnie, odnoszono).Gospodark� wi�ksz� odprawiano niewolnikami.Czasy, kiedy to Litwina samego wp�ug wprz�gano (jeszcze po ksi�ciu Romanie mia�o kr��y� przys�owie: �Romanie,Romanie, lichym si� karmisz, Litw� orzesz"), zmieni�y si� rych�o; teraz Litwasama by�a zasobna w ludzi niewolnych, nie mog�cych si� z niewoli nigdy wydoby�;byli to bra�cy wojenni, zakupieni, zrodzeni w niewoli, d�u�nicy niewyp�acalni,zas�dzeni; bogactwo bojarów zale�a�o od ilo�ci niewolników, wedle niego pe�nilis�u�b� wojenn�, niewolnikami uposa�ono i córki.Kobiety zajmowa�y inne, mniejzawis�e stanowisko ni� u Prusów; rozrz�dza�y gospodarstwem same, zaj�te g�ównieprz�dzeniem; zale�no�� dziewicy (og�aszaj�cej wedle bajecznego podania ka�dyruch swój za dnia dzwonkami, wisz�cymi u sukni, nie wychodz�cej noc� bezpochodni) wetowa�y m�atki: wedle Eneasza Sylwiusza mia�y przynajmniej w XVwieku panie litewskie cicisbeów �pocieszycieli ma��e�stwa" jawnie, zdozwoleniem m�ów, którym za to zwyczaj kochanki zabrania�.Plotka Eneaszaos�awi�a na trzy wieki niemal Litwink�, gdy� tradycja literacka, cho� faktaminie stwierdzona, wykorzeni� si� nie da�a.Gilbert de Lannoy, bawi�cy w roku1413 i 1414 w Wilnie i Trokach, opisuje ubiór kobiet litewskich jako prosty,przypominaj�cy mu pikardzki; m�czy�ni za� nosz�, jak i �otysze, w�osy d�ugie irozrzucone na plecach.D�ugosz natomiast opowiada o krótkim ubiorze i krótkimstrzy�eniu w�osów i brody; jeszcze w siedemnastym wieku zmuszali, wedlePretoriusza, niemieccy panowie Litwina do krótkiego noszenia w�osów, ale toby�o oznak� niewoli; Eneasz za� zapewnia, �e Litwin (czy nie Bia�orusinraczej?) pr�dzej g�owy ni� brody si� pozb�dzie,.�e Witowt, gdy zakaz noszeniabrody nie poskutkowa�, w�asn� da� zgoli�, by si� tylko od t�umu ró�ni�; tu jaki indziej, �atwowierny Eneasz plotk� lub anegdot� za prawd� udaje !.Jeszczewi�ksze dziwy opowiada on o nieskr�powanej niczym samowoli wielkiego ksi�cia.Wobec niesfornej wolno�ci Ja�wi�gów, Prusów i �mudzinów, uderza rzeczywi�cieabsolutyzm litewski.Jak niegdy� Gotów, wzmocni�o i ich �erga reges obsequium",wyros�e w walkach i stosunkach z Rusi�.�e jeszcze Witowt w okrutnej grozienaród utrzymywa�, po�wiadcza D�ugosz ; wedle Eneasza je�dzi� on z napi�tym�ukiem, by ka�dego zaraz ustrzeli�, co mu si� w czymkolwiek nie spodoba�, cho�i dla �artu; innym �kazano si� wiesi� samym; mówi�c, wichli si�, by si� pan niegniewa�"; niepos�usznych zaszywano w skóry i rzucano nied�wiedziom narozdarcie; o hodowaniu nied�wiedzi po dworach wiemy cho�by z opisu zamordowaniaks.Zygmunta.Lecz za to �wiadczy o rych�ym wznoszeniu si� Litwy ponad poziompruski i �mudzki cho�by litewska terminologia danin, sk�adanych w naturze,pó�niej pieni�dzmi; nazwy te przekroczy�y rych�o etnograficzne granice Litwy,np.dziaklo, da� zbo�owa, mezlawa, da� od byd�a i inne powtarzaj� si� w tej(zruszczonej) formie na litewskiej Rusi.Co ciekawsze, specjalizowano wcze�niezaj�cia (jak na Rusi i wsz�dzie, wyró�niano np.takich rojtiników, koniarzy iin.) i doprowadzono w niektórych do wielkiej zr�czno�ci; szczególniej s�yn�lilitewscy dojlidy, (cie�le, stolarze), nazw� ich przyj�o nawet ruskiet�umaczenie Biblii Skoriny.Obok pierwotnej chaty - sza�asu wznosz� si� corazliczniejsze przybudowania, k�unie, jawje, pircie, stodo�y, kleci, brogi itd., wchacie samej wydzielaj� si� osobne pomieszczenia; lecz w dalsze szczegó�y niewchodzimy Wymienimy jeszcze jeden, niby mitologiczny: mi�dzy mordercamiKiejstuta spotykamy Lisic�, pe�ni�cego (u Jagie��y) urz�d �ybinty,�zapalaj�cego ognisko i �wiat�o".�ybintów, opalaj�cych i o�wietlaj�cych zamekksi���cy, znachodzimy w Po�ocku i indziej; ostatni za� t�umacz D�ugosz zrobi� zLisdcy �Kap�ana bogini �ywie", gdy on tylko �uczywo (litewskie �ybury), g�adkiei równej d�ugo�ci przysposabia� mia�.Wi�zank� [24 Tu mo�na by nadmieni�, �e znaki litewskie, przed chrze�cija�sk�(rusk�) Pogoni�, nosi�y �g�owy ludzkie z czarnymi w�osami; takie powiewa�y np.nad wie�ami Be�zkiemi roku 1332, nim chor�gwi w�gierskiej króla Ludwikaust�pi�y.Szczegó�y bytu wielkoksi���cego, z dworu Giedymina otoczonego rad�przyboczn�, przyjmuj�cego postów w osobnej sali, pomijamy, jako wp�ywy obcejkultury.] szczegó�ów, rzucaj�cych �wiat�o na byt starolitewski, mo�na bydope�ni� charakterystyk� fizyczn� i moraln� ludu, nieufnego, upornego,skrytego, i wodzów jego, szczególniej owych wielkich, pierwszychGiedyminowiczów, na których rasa jakby si� wysili�a, nie wydaj�c wi�cej anibohaterów, ani m�ów stanu, co by si� z nimi równali, lecz oddali�oby nas tozbyt od w�a�ciwego celu, kre�lenia pierwotnych stosunków i wierze� szczepu.Dlanich zebra� si� na Auksztocie plon obfitszy ni� mi�dzy Ja�wi�gami i Prusami;zobaczmy teraz czy na �mudzi, zacofanej wobec Auksztoty, nie znajdzie si�jeszcze wi�cej i jeszcze wyrazistszych szczegó�ów.VI�MUD�Kraj i lud; zadanie jego.Wiara, relacja Jakuba Laskowskiego, najobszerniejsze�ród�o tego rodzaju, niestety nie wolne od zam�tu.Misje jezuickie i ichdoniesienia.Uwagi ks.biskupa Wo�onczewskiego.�mudzinów cechuje jeszcze wi�ksza energia i wytrwa�o�� ni� Litwinów(Auksztoty), mimo to nie wyda�y niemal nadludzkie wysi�ki i po�wi�cenianiczego, co by z dzie�ami Litwinów porówna� mo�na.�mud�, po�o�ona mi�dzyNiewia��, Niemnem a Jur� (ma�� rzek� z wielk� nazw�, bo i morze znacz�c� [25Nie wadzi przypomnie�, �e to granica polityczna; w�a�ciwe narzecze �mudzkie np.zajmuje niemal tylko zachodni� po�ow� wymienionego w�a�nie obszaru; wschodnianale�y ju� do tak zwanej �redniolitewskiej gwary.]), wbi�a si� klinem, chocia�morza nie dotyka�a (nie�mudzka kraina, �amata, dzieli�a j� w�skim pasem odBa�tyku) mi�dzy zwojowan� ziemi� rycerzy mieczowych a Krzy�aków; �mud�zapobieg�a, �e Inflanty i Prusy nie zla�y si� w jedno wielkie ba�tyckie pa�stwoniemieckie.O twardy jej upór, nieustraszony �adnym niepowodzeniem,niezgn�biony �adn� kl�sk�, nawet gro�b� �mierci g�odowej, kruszy�y si� mieczeinflanckie i pruskie; skoro fala nieprzyjacielska ust�powali, zgliszczach�od�y, ludzie i byd�o z kryjówek i zasieków wracali, gotowa� si� �mudzinzaraz do odwetu, licz�c na pomoc bogów, dzielno�� ramienia i wytrwa�o�� ma�ycha r�czych koni.I nie myli� si� �mudzin, chyba doznawa� zawodu wróg, któregotylokrotnie nadzieja z�amania i ujarzmienia kraju omyli�a.Lecz w takiejzaci�tej obronie niezawis�o�ci, wiary, j�zyka i zwyczaju przodków, zu�y��mudzin wszystkie si�y [ Pobierz całość w formacie PDF ]

zanotowane.pl

doc.pisz.pl

pdf.pisz.pl

orla.opx.pl