[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.21 Imponderahilia (³ac.) — rzeczy (czynniki) nie daj¹ce siê zwa¿yæ anifizycznie zmierzyæ, ale realnie istniej¹ce i oddzia³ywuj¹ce na rzeczywistoœæ.Przenoœnie — czynniki wa¿ne, ale trudne do dok³adnego okreœlenia.22 Irredenta, w³aœciwie terra irredenta (w³.) — ziemia nieodzyskana lubniewyzwolona.S³owo to oznacza³o od 1878 r.zorganizowany we W³oszech (jawnie)i w Austrii (tajnie) ruch maj¹cy na celu dope³nienie dzie³a jednoczenia W³ochpoprzez odebranie Habsburgom ziem zamieszkiwanych przez W³ochów, tj.Trydentu zokolicami, Gorycji, Triestu, Istrii i Fiume.Ruch ten obejmowa³ tak¿e czêœæmiast w Dalmacji, poniewa¿ prowincjê tê uwa¿ano za czêœæ historycznej schedy poWenecji.Pragnienie zrealizowania celów irredentystycznych sta³o siê g³Ã³wnymmotywem przyst¹pienia W³och do wojny przeciw Austro-Wêgrom w maju 1915 r.Samtermin zdoby³ popularnoœæ w ca³ej Europie i sta³ siê synonimem wszelkich ruchównarodowych zmierzaj¹cych do scalenia ziem uwa¿anych za ojczyste.23 Uwaga mo¿e odnosiæ siê tylko do Rumunów i Serbów.24 Dewiza bêd¹ca trawestacj¹ s³awnego ³aciñskiego zwrotu Katona Starszego —„.caeterum censeo, Carthaginem esse delendam”, co da siê prze³o¿yæ —„zreszt¹ uwa¿am (lub „poza tym uwa¿am"), ¿e Kartaginê nale¿y zniszczyæ".Wed³ugtradycji, Katon mia³ tym zwrotem koñczyæ ka¿de swe przemówienie, niezale¿nie odtego, czemu by³o poœwiêcone.Tym sposobem uparcie przypomina³ o zagro¿eniu imobilizowa³ Rzym do ostatecznej rozprawy z Kartagin¹, zwanej póŸniej trzeci¹wojn¹ punick¹ (lata 149—146).Zwrot sta³ siê symbolem wytrwa³ej inieprzejednanej postawy wobec œmiertelnego wroga ojczyzny.25 Dmowski mieszka³ w Galicji od lutego 1895 do marca 1905 r.By³ to wszak¿epobyt przerywany d³ugimi podró¿ami, których autor zapewne nie w³¹czy³ dorachunku — st¹d liczba lat oœmiu.26 Za formalny pocz¹tek unii czesko-s³owackiej uwa¿ana jest tzw.umowapittsburska zawarta 30 maja 1918 r.w Pittsburghu, w stanie Pensylwania w USA,przez T.G.Masaryka z dzia³aczami reprezentuj¹cymi spo³ecznoœæ S³owack¹ wAmeryce.Zak³ada³a ona uniê S³owacji z Czechami i Morawami pod warunkiem jednakzapewnienia S³owacji bardzo szerokiej autonomii (obiecywano jej osobnyparlament).27 Za formalny pocz¹tek unii jugos³owiañskiej uwa¿any jest tzw.pakt z Korfupodpisany na tej greckiej wyspie 20 lipca 1917 r.przez rezyduj¹cy tam czasoworz¹d serbski pod prezesur¹ N.Pašicia oraz polityków chorwackich i s³oweñskich.Umowa przewidywa³a utworzenie federacyjnego, trójcz³onowego i konstytucyjnegopañstwa po³udniowych S³owian pod ber³em serbskiej dynastii Karad¿ord¿ewiczów.28 Tomaš Garrigue Masaryk (1850—1937) — polityk czeski, przywódcaliberalno-demokratycznej Czeskiej Partii Postêpowej, g³Ã³wny organizator wlatach I wojny œwiatowej ruchu na rzecz niepodleg³oœci Czech i wspó³twórca ideiczechos³owackiej.Urodzony na Morawach w rodzinie wywodz¹cej siê ze S³owacjinie uznawa³ nie tylko sam siebie za S³owaka, ale, jak okaza³o siê to po 1918r., nie uznawa³ odrêbnoœci S³owaków w ogóle.Forsowany przezeñ programczechizacji S³owaków walnie przyczyni³ siê do powstania konfliktu miêdzy obunarodami w dwudziestoleciu miêdzywojennym, gdy Masaryk pe³ni³ funkcjêpierwszego prezydenta republiki.29 Edvard Beneš (1884—1948) — liberalny polityk czeski, najbli¿szywspó³pracownik i nastêpca Masaryka.30 Milan Rastislav Stefánik (1880—1919) — genera³ i polityk czeski, pierwszyminister obrony Republiki Czechos³owackiej, z pochodzenia S³owak, do 1918 r.by³ obywatelem i oficerem francuskim.31 Pozory tej jednoœci trwa³y do 1918 r., tj.do czasu rozpadu Austro-Wêgier.Rzeczywistoœæ od 1919 r.z ka¿dym rokiem coraz wyraŸniej przeczy³apopularyzowanej i postulowanej przez wielu narodowej jednoœci czechos³owackieji jugos³owiañskiej.Proces ten w 1924 r., tj.w chwili pisania ksi¹¿ki przezDmowskiego, móg³ nie byæ dla autora jeszcze ca³kiem oczywisty.32 Maurice Denis (1870—1943) — malarz francuski, propagator i teoretyksymbolizmu w malarstwie, od 1908 r.by³ profesorem malarstwa w Pary¿u,odnowiciel sztuki sakralnej.33 Arthur Evans (1851—1941) — archeolog angielski, s³awny od 1900 r
[ Pobierz całość w formacie PDF ]