Mach E. Charakter ekonomiczny badan przyrodniczych (2)

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Tym wszak�e wypowiedzieli�my ju� wszystko.Ze wzgl�du na to nazywamywra�eniami wszystkie elementy, o ile uwa�amy je w zale�no�ci od owej cz�ciszczególnej, czyli od naszego cia�a.�e �wiat jest wra�eniem naszym, jest w tymznaczeniu rzecz� niew�tpliw�.Z takiego wszak�e pojmowania wytworzy� dla �ycianaszego system, którego pozostaliby�my niewolnikami, by�oby rzecz� równie�niepotrzebn�, jak dla matematyka, który szereg warto�ci zmiennych pewnejfunkcji, poprzednio przyj�ty jako sta�y, czyni teraz zmiennym, albo gdyprzemienia ilo�ci zmienne, mi�dzy sob� niezale�ne, jakkolwiek ods�ania to muniekiedy pogl�dy niespodziane.Je�eli na rzecz t� zapatrujemy si� w sposób tak naiwny, to nie wydaje si�rzecz� w�tpliw�, �e metoda fizjologii psychologicznej mo�e by� fizyczn�jedynie, �e nawet nauka ta cz�ci� tylko staje si� fizyki.Przedmiot jej nieró�ni si� od przedmiotu fizyki.Stosunek wra�e� do fizyki naszego cia�a poznaona niew�tpliwie.Dowiedzieli�my si� ju� od jednego z cz�onków tej Akademii, �esze�ciorakiej wielokrotno�ci wra�e� barwnych odpowiada te�, wed�ug wszelkiegoprawdopodobie�stwa, sze�cioraka wielokrotno�� procesu chemicznego substancjiwzrokowej, trojakiej wielokrotno�ci wra�e� przestrzeni potrójna wielokrotno��procesu fizjologicznego.Siedzimy i wykrywamy drogi odruchów i woli;dochodzimy, która okolica mózgu mowie, która miejscozmienno�ci s�u�y.Cowreszcie jeszcze od naszego cia�a zale�y, my�li mianowicie, zasadniczo nowychtrudno�ci ju� nie sprowadzi.Skoro do�wiadczenie fakty te jasno przedstawi, anauka uporz�dkuje je ekonomicznie, by �atwo rozejrze� si� da�y, wtedy te�,w�tpi� nie nale�y, �e je rozumie� b�dziemy.Innego bowiem rozumienia, jakow�adni�cie taktami przez my�l, nigdy nie by�o.Nauka nie wytwarza faktujednego z drugiego, ale porz�dkuje fakty znane.Rozwa�my jeszcze nieco bli�ej badanie psychologiczno- fizjologiczne.Mamy jasnezupe�nie wyobra�enie o tym, jak cia�o porusza si� w obr�bie swego otoczenia.Optyczne pole naszego widzenia jest dla nas bardzo dost�pne.Zwykle wszak�epoda� nie umiemy, jak doszli�my do pewnej my�li, z którego zak�tka umys�owegopola widzenia wysun�a si�, ani te�, przez jakie miejsce przes�an� zosta�apodnieta do pewnego ruchu.Tego duchowego pola widzenia nie poznamy te� przezobserwacj� nas samych.Obserwacja nas samych w po��czeniu z badaniemfizjologicznym, które jest dalszym ci�giem zwi�zków fizycznych, roztoczy� mo�eprzed nami jasno to pole widzenia, a wtedy te� w�a�ciwie dopiero ujawni naszegocz�owieka wewn�trznego.Wiedza przyrody, czyli fizyka w najrozleglejszym znaczeniu, daje nam znajomo��najmocniejszych zwi�zków mi�dzy grupami elementów.Na oddzielne cz�ci sk�adowetych grup nie powinni�my z pocz�tku za wiele zwa�a�, je�eli zachowa� chcemyca�o��, która by si� uj�� da�a.Fizyka, poniewa� to jest dla niej �atwiejsze,zamiast równa� mi�dzy zmiennymi pierwotnymi, daje równania mi�dzy ichfunkcjami.Fizjologia psychologiczna uczy oddziela� od cia�a, co jestwidzialnym, s�yszalnym, dotykalnym, a wspierana przy tym dzielnie przez fizyk�,wynagradza jej to znów sowicie, jak to okazuje si� ju� z samych dzia�ów, naktóre si� fizyka rozpada.Co jest widzialne, rozk�ada fizjologia na wra�enia�wiat�a i wra�enia przestrzeni, pierwsze znów na barwy, a drugie równie� na ichcz�ci sk�adowe; szmery rozk�ada na d�wi�ki, te znów na tony, itd.Analiza tamo�e by� niew�tpliwie znacznie dalej prowadzona, ani�eli to dot�d zrobiono.Wreszcie b�dzie te� mo�na równie� wykaza�, co jest wspóln� podstaw� bardzooderwanych, a jednak okre�lonych czynno�ci logicznych, jak to z tak� pewno�ci�wyczuwa bystry prawnik lub matematyk, gdzie nie�wiadomy puste tylko s�yszywyrazy.Fizjologia, jednym s�owem, ujawni nam w�a�ciwe elementy realne �wiata.Psychologia fizjologiczna pozostaje przeto w takim stosunku do fizyki wznaczeniu najrozleglejszym, jak chemia do fizyki w znaczeniu �ci�lejszym.Poparcie wzajemne, jakie sobie wiedza przyrodnicza i psychologia �wiadczy�b�d�, pot�niejszym b�dzie daleko, ani�eli poparcie, jakie obecnie daj� sobiewzajem fizyka i chemia, a rozja�nienia, jakie z ��czno�ci tej wyp�ywaj�,pozostawi� poza sob� daleko wnioski dzisiejszej fizyki mechanicznej.Jakimi poj�ciami obejmiemy �wiat, gdy przed nami roz�o�y si� zamkni�typier�cie� faktów fizycznych i psychologicznych, którego obecnie widzimy tylkodwa rozdzielone od�amy, tego, oczywi�cie, przy pocz�tku pracy powiedzie� niemo�emy.Znajd� si� ludzie, którzy zamiast kr�t� �cie�k� logicznego przypadkuhistorycznego kroczy�, uznaj� prawo i mie� b�d� odwag� obra� drog� prost� dowy�yn, z których wszystek pr�d faktów da si� rozejrze�.Czy wtedy poj�cie,które dzi� materi� nazywamy, poza u�ytkiem podr�cznym, mie� b�dzie jeszczejakie znaczenie naukowe, tego nie wiemy.Zapewne wszak�e potomkowie nasi dziwi�si� b�d�, jak mog�y nagle w naszym fizycznym �wiecie atomów zagubi� si� barwy id�wi�ki, które przecie� s� nam najbli�sze, jak mogli�my naraz by� zdumieni, �eto, co na zewn�trz puka i ko�acze, wewn�trz w g�owie �wieci i �piewa, jak mypyta� mogli�my, w jaki sposób materia czu� mo�e, czyli zatem, jak czuje takisymbol my�lowy pewnej grupy wra�e�.Liniami ostrymi nie zdo�amy nakre�li� wiedzy przysz�o�ci.Przeczuwa� jedyniemo�emy, �e ci�ka przegroda mi�dzy cz�owiekiem a �wiatem stopniowo zanika�b�dzie, �e ludzie z mniejszym samolubstwem i z cieplejszym uczuciem zachowywa�si� b�d� nie tylko wzgl�dem siebie, ale równie� wzgl�dem ca�ej przyrodyorganicznej, a tak�e wzgl�dem tak zwanej przyrody martwej.Przeczucie podobneowia�o mo�e przed dwoma tysi�cami lat wielkim filozofem chi�skim Liciusem, gdyna stare ko�ci ludzkie wskazuj�c, stylem lapidarnym, dyktowanym przez w�a�ciwepismo chi�skie, do uczniów swoich te s�owa wypowiedzia�: "One tylko i ja mamy�wiadomo��, �e ani �yjemy, ani martwi jeste�my" [ Pobierz całość w formacie PDF ]

do ÂściÂągnięcia > pdf > download > pobieranie > ebook

Menu

Podobne