[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.2.Dyrektywa humanitaryzmu kary.Dyrektywy nie s¹ równej wagi.Najwa¿niejsza jest zpewnoœci¹ dyrektywa humanitaryzmu kary, dlatego te¿dotycz¹ca jej zasada zamieszczona zosta³a na czo³owymmiejscu w KK (art.3).¯adna inna dyrektywa nie mo¿e wiêcusprawiedliwiæ wymierzenia kary niehumanitarnej, lubnaruszaj¹cej godnoœæ cz³owieka.Trzeba jednak zauwa¿yæ, ¿eto czo³owe miejsce dyrektywy humanitaryzmu ma wiêkszeznaczenie teoretyczne ni¿ praktyczne.Zak³adamy bowiem braksprzecznoœci wewnêtrznej KK, a w tym mieœci siê i za³o¿enie,¿e kary przewidziane za poszczególne przestêpstwa w czêœciszczególnej nie s¹ zasadniczo sprzeczne z zasad¹humanitaryzmu, jeœli chodzi o ich treœæ oraz wysokoœæ.Wzwyk³ej sytuacji wiêc, wymierzenie kary przewidzianej wkodeksie, nawet w maksymalnej wysokoœci ustawowej jestzgodne z t¹ dyrektyw¹.Sprzecznoœæ mo¿e zachodziæ tylko wsytuacji bardzo nietypowej.3.Dyrektywa stopnia winy.Dlatego z praktycznego punktu widzenia na czo³o wysuwa siêdyrektywa stopnia winy.Zgodnie z art.53 § 1 KK,dolegliwoœæ kary nie mo¿e przekraczaæ stopnia winy.Stopieñwiny wyznacza wiêc górny pu³ap kary.Wymierzana kara niemo¿e go przekroczyæ, ale inne dyrektywy mog¹ spowodowaæwymierzenie kary ³agodniejszej.Jak wiadomo stopieñ winy by³ kryterium wyznaczaj¹cymwymiar kary wed³ug zasad szko³y klasycznej w prawie karnym.Pos³ugiwanie siê kryterium winy mia³o jednak, wed³ug zasadtej szko³y, nie tylko zapobiegaæ wymierzeniu kary zbytsurowej, lecz tak¿e ograniczaæ ³agodzenie kary poni¿ejstopnia winy.Uregulowanie zawarte w KK z 1997 r.uniemo¿liwia natomiasttylko zaostrzanie kary powy¿ej pu³apu wyznaczonego stopniemwiny, nawet gdyby by³o to celowe np.ze wzglêdu na potrzebêodstraszania innych od pope³niania przestêpstw.4.Stopieñ szkodliwoœci spo³ecznej czynu.Drugim kryterium wymienionym w art.53 § 1 KK, jeststopieñ szkodliwoœci spo³ecznej czynu.W przeciwieñstwie dokryterium stopnia winy, kryterium spo³ecznej szkodliwoœcidzia³aæ ma w obie strony, tzn.przeciwdzia³aæ równie¿wymierzeniu kary zbyt ³agodnej mimo znacznej szkodliwoœciprzestêpstwa.W sumie obydwa te kryteria mo¿na okreœliæ jako"sprawiedliwoœciowe", w tym sensie, te ich zastosowanie masprzyjaæ wymierzeniu kary sprawiedliwej.Ustalenie stopnia spo³ecznej szkodliwoœci konkretnegoprzestêpstwa nastêpuje w oparciu o przedmiotowe i podmiotowekryteria wymienione w art.11 S § 2 KK.Natomiast KK niepodaje kryteriów ustalania stopnia winy.W sporz¹dzeniulisty tych kryteriów nie mo¿e pomóc treœæ art.1 § 3 KK anitreœæ przepisów, które zasadê winy konkretyzuj¹, np.przepisów o niepoczytalnoœci, b³êdzie, rozkazie itd.Uregulowania te dotycz¹ bowiem tylko problematyki winy wkontekœcie istnienia lub nieistnienia winy w ogóle, a niestopniowania winy.Je¿eli, natomiast, odwo³aæ siê doprzepisów KK, w których ustawa nakazuje ³agodniejsze lubsurowsze potraktowanie sprawcy w oparciu o kryterium stopniawiny (np.art.148 § 4 KK - "dzia³anie pod wp³ywem silnegowzburzenia usprawiedliwionego okolicznoœciami", art.148 § 2KK - "motywacja zas³uguj¹ca na szczególne potêpienie"), tookazuje siê, ¿e s¹ to wy³¹cznie kryteria natury podmiotowej.Powstaje jednak pytanie, czy w oparciu wy³¹cznie okryteria podmiotowe (motywacja, cel dzia³ania, umyœlnoœæ ijej rodzaj lub nieumyœlnoœæ i jej rodzaj, szczególnasytuacja motywacyjna, dzia³anie pod wp³ywem nacisku psy-chicznego) mo¿na zakreœliæ górny pu³ap kary, któr¹ wolnos¹dowi wymierzyæ.Wydaje siê, ¿e ustalaj¹c stopieñ winy (awiêc stopieñ osobistej zarzucalnoœci zwi¹zanej zpope³nieniem przypisanego sprawcy czynu) nie mo¿na ca³kowi-cie oderwaæ siê od pewnych elementów przedmiotowych, je¿eliniezale¿nie od ich wp³ywu na stopieñ spo³ecznejszkodliwoœci, wp³ywaj¹ one na stopieñ winy.Stoj¹c na takimstanowisku, mo¿emy wiêc powiedzieæ, ¿e stopieñ winy jest nietylko wy¿szy wtedy, gdy sprawca spowodowa³ katastrofêkolejow¹ chc¹c tego ( zamiar bezpoœredni), a nie tylko siêgodz¹c (zamiar ewentualny).Jest on równie¿ wy¿szy je¿elisprawca chce katastrofy ³¹cz¹cej siê z ofiarami w ludziach,ni¿ je¿eli chce katastrofy wywo³uj¹cej szkody materialne.Te dwie kategorie: wina i spo³eczna szkodliwoœæ pos³uguj¹siê wiêc czasem podobnymi kryteriami, ale ocenianymi zró¿nych punktów widzenia.Np.pope³nienie przestêpstwa wsposób okrutny wp³ywa na stopieñ winy sprawcy, poniewa¿zas³uguje on na wiêksze potêpienie (wy¿szy jest stopieñosobistej zarzucalnoœci), a z drugiej strony taki sposóbdzia³ania powoduje wiêksz¹ dolegliwoœæ dla pokrzywdzonego, awiêc czyn jest w wy¿szym stopniu spo³ecznie szkodliwy.Podsumowuj¹c, wina w rozumieniu art.53 § 1 KK niepokrywa siê z pojêciem winy jako podstawy odpowiedzialnoœcikarnej, wymienionej w art.I § 3 KK.5.Prewencja generalna i indywidualna.Kszta³towanie œwiadomoœci prawnej spo³eczeñstwa przezokreœlony wymiar kary, to wp³ywanie na postawy tych, doktórych informacja o karze dociera.Pojêcie to jest bardziej znane pod nazw¹ prewencjigeneralnej (ogólnej).Efekt ogólnoprewencyjny karaniadotyczyæ ma w za³o¿eniu spo³eczeñstwa jako ca³oœci, a wszczególnoœci tych jednostek i grup spo³ecznych, któretakiego oddzia³ywania najbardziej wymagaj¹, tj.osóbpodatnych na pokusê pope³nienia przestêpstwa oraz œrodowiskprzestêpczych.Prewencja generalna w swojej najprostszej postaci polegana odstraszaniu od pope³nienia przestêpstw tych osób,których nie powstrzymuj¹ od tego inne czynniki, takie jaknp.zasady moralne.Skutecznoœæ odstraszania zale¿y w jakimœstopniu od surowoœci orzeczonej kary; na pewno jednakwiêksze znaczenie ma tutaj przekonanie o jej nieuchronnoœci.Co do wielu typów przestêpstw takie odstraszanie nie jestkonieczne w stosunku do wiêkszoœci obywate1i.Nie pope³niaj¹oni zabójstw, zgwa³ceñ, kradzie¿y nie ze strachu przed kar¹,lecz dlatego, ¿e takie czyny sprzeczne s¹ z wyznawanym przeznich systemem wartoœci.Spo³eczne oddzia³ywanie kary polegaæma w takim wypadku nie na odstraszaniu, lecz na utwierdzaniuprawid³owych postaw wobec prawa.To utwierdzanieprawid³owych postaw jest niew¹tpliwie uwarunkowaneakceptacj¹ wyroku, uznaniem go za sprawiedliwy.Istniejewiêc zwi¹zek miêdzy tak rozumian¹ prewencj¹ generaln¹ afunkcj¹ sprawiedliwoœciow¹ kary.Cele zapobiegawcze i wychowawcze, które kara ma osi¹gn¹æ wstosunku do skazanego okreœlane s¹ w skrócie terminem"prewencja indywidualna", chodzi tu bowiem o prewencyjneoddzia³ywanie wymierzanej kary na jednostkê, której siê têkarê wymierza.Kara ma zapobiec pope³nianiu w przysz³oœciprzestêpstw przez samego skazanego.Efekt taki mo¿e byæosi¹gniêty przez odstraszenie sprawcy od pope³nianiaprzestêpstw, przez uniemo¿liwienie mu ich pope³niania lubjego wychowanie (resocjalizacjê).Odstraszenie sprawcy od pope³niania przestêpstw nie musi³¹czyæ siê ze stosowaniem kary bardzo surowej co do rodzajui co do jej wymiaru.Mo¿e ono oznaczaæ nie tylkoodstraszanie w.sensie dos³ownym, lecz tak¿e uœwiadamianieskazanemu nieop³acalnoœci pope³niania przestêpstw,wynikaj¹cej z faktu orzeczenia grzywny lub kary dodatkowejpozbawiaj¹cej pewnych uprawnieñ
[ Pobierz całość w formacie PDF ]