[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Artysta a filister.Omów, odwo³uj¹c siê do wypowiedzi przedstawicieli M³odejPolski.Filister - termin dawniej neutralny, w epoce M³odej Polski nabra³ szczególnienegatywnego zabarwienia, wrêcz obelgi.Oznaczaæ zacz¹æ, zw³aszcza w oczachpoetów i cyganerii artystycznej, "zapleœnia³ego mieszczucha", cz³owieka bezambicji, aspiracji i bez wyobraŸni, ograniczonego, ma³ostkowego, ¿yj¹cegootêpiaj¹c¹, prozaiczn¹ codziennoœci¹.Filisterska postawa w ¿yciu by³a zupe³niesprzeczna z postaw¹ artystów: poetów, malarzy wiod¹cych tryb ¿ycia pe³enfantazji: twórczy i hulaszczy.Elita artystyczno-intelektualna wystêpowa³aprzeciw mentalnoœci mieszczañskiej, wrêcz oskar¿a³a filistrów, wznieca³a tzw.bunt obyczajowy.A oto jak wypowiadaj¹ siê w tej kwestii czo³owi przedstawiciele M³odej Polski:- Stanis³aw Przybyszewski ("Confiteor") - przekonanie o wartoœci jednostkitwórczej, twierdzi³, ¿e d¹¿enia i cele przyziemnych "zjadaczy chleba" s¹ca³kowicie obce wybitnej jednostce, d¹¿¹cej do wartoœci wiecznych i idealnych.Za swoj¹ wyj¹tkowoœæ, odstawanie od zbiorowoœci jednostka p³aci wyobcowaniem iodtr¹ceniem przez spo³eczeñstwo.¯ycie i obyczaje cyganerii krakowskiej sta³ysiê g³oœne, wywo³uj¹c w konserwatywnym, mieszczañskim spo³eczeñstwiepodwawelskiego grodu zgorszenie i falê plotek.- Zenon Przesmycki - Miriam ("Los geniuszów", "Walka ze sztuk¹") - warunkiemrozwoju prawdziwej sztuki jest istnienie arystokracji duchowej.Demokracjaprowadzi do likwidacji arystokracji duchowej, stanowi wiêc zagro¿enie dlaprawdziwej sztuki.Warunki tworzenia wielkiej sztuki stale siê pogarszaj¹.Dzieje siê tak za spraw¹ mot³ochu, plebejskiego odbiorcy z niewyrobionymigustami, który domaga siê "³atwej strawy", nie znaj¹c siê na prawdziwej sztuce.Formu³a Miriama przypieczêtowa³a ostry konflikt miêdzy modernistycznym artyst¹a spo³eczeñstwem filistrów.- Wac³aw Na³kowski "Forpoczty rewolucji psychicznej i troglodyci" - dokona³podzia³u ludzkoœci na typy zachowawcze, pozbawione twórczych aspiracji orazjednostki zapowiadaj¹cy przysz³y, doskonalszy typ cz³owieka.Opozycja filister-artysta znalaz³a odbicie w wielu utworach artystów M³odejPolski m.in.:- Kazimierz Przerwa-Tetmajer "Evviva l`arte" - (co znaczy "niech ¿yje sztuka!")przywo³any w utworze kult sztuki, s³ynny motyw exegi monumentum - przekonanie onieœmiertelnoœci poety, któr¹ daj¹ mu s³owa.Twórczoœæ daje artystom wy¿szoœænad "narodem nêdznych filistrów", czyni ich "królami bez ziemi" (podobnie jak wromantycznym micie poety).Przes³anie utworu jest jasne i zawiera siê w zdaniu:"jedyn¹ rzecz¹ wart¹ cokolwiek na ziemi jest sztuka".- Gabriela Zapolska - "Moralnoœæ pani Dulskiej" - (autorka ukazuje schematmoralnoœci mieszczañskiej i poddaje go ocenie.Zapolska ostro krytykuje wmentalnoœci mieszczañskiej hipokryzjê, fa³sz, ob³udê i ciasnotê horyzontówmieszczuchów.Okreœla to mianem ko³tunerii lub dulszczyzny - czyli w³aœniepogl¹dów, jakie reprezentuje pani Dulska; fa³szu, ma³ych brudnych rozgrywekprzy wysokim mniemaniu o w³asnych walorach moralnych i obywatelskich.- Stanis³aw Wyspiañski "Wesele" - jeden z bohaterów dramatu, Nos, jestkarykatur¹ idei i stylu ¿ycia cyganerii Przybyszewskiego, na atmosferê duchow¹spo³eczeñstwa wywiera wp³yw nie tylko sytuacja polityczna i spo³eczna, lecztak¿e literatura, idee przez ni¹ propagowane i wzorce osobowe.Generalne zarzutWyspiañskiego pod adresem sztuki i œrodowiska artystycznego sprowadzaj¹ siê dotego, ¿e sztuka i œwiatopogl¹d dominuj¹cy w tym œrodowisku przyczyniaj¹ siê dopog³êbiania kryzysu ideowego.Krytyce podlega równie¿ uleganie przezinteligencjê powszechnej ch³opomanii, która jest pozerstwem, przelotn¹ mod¹kamuflowan¹ górnolotnymi has³ami, ukazuje tak¿e brak zrozumienia przezinteligencjê istoty wspó³czesnej wsi
[ Pobierz całość w formacie PDF ]