[ Pobierz całość w formacie PDF ]
. Stary rabin Brentz, pisze w swoim dziele: „skóra zydowska" (Judenbalg):jezeli zydzi nalatawszy sie przez caly tydzien, tu i ówdzie oszukalichrzescijanina, to schodza sie w szabas i przechwalaja sie swymi lotrostwami imówia: „trzeba gojom serca z piersi wyrwac i zabijac najlepszego pomiedzychrzescijanami" - naturalnie, jezeli tego mozna dokonac.c. Znalezione rzeczy. Talmud naucza: „kto gojowi zwraca stracone rzeczy, temu Pan Bóg nieprzebaczy", przeto zakazanym jest zwracac gojowi rzeczy stracone. Dlatego tezuczy rabin Mose: „odszczepiencom, balwochwalcom, tudziez wszystkim, którzysabat publicznie zniewazaja, zabronione jest zwracac rzeczy stracone." Aubóstwiany rabin Raschi objasnia: „kto gojowi zwraca rzeczy stracone, ten czynigo równym zydowi". Maimonides, „orzel synagogi" powiada: „grzeszy ten, któryzwraca stracone rzeczy nie - zydowi; albowiem wzmacnia on potege bezboznych." A rabin Jeruchem dodaje: „jezeli goj ma zastaw zyda u siebie, na który gojpozyczyl mu pieniadze i goj zgubil ten zastaw, a zyd go znajdzie, to zyd niepowienien gojowi znowu zwracac, albowiem obowiazek ten ustaje, poniewaz zydznalazl zastaw. Gdyby znalazca powiedzial: chce go zwrócic dla swietegoimienia boskiego, to trzeba mu powiedziec: „chcesz uczcic imie Boga, to czynto, co do ciebie nalezy".d.Lichwa Zakon bozy zobowiazuje bogatych, aby wspierali ubogich, czy to darami czypozyczkami. Pozyczka jest to - dawac komus do uzytku rzecz, uzyc jej, apozyczajacy bierze na siebie obowiazek oddac w oznaczonym czasie, rzecz tegosamego rodzaju i dobroci.Niesprawiedliwoscia byloby, gdyby wierzyciel zazadal od dluznika wiecej nadwlasciwa wartosc, albowiem nie dal mu wiecej nad zuzyte dobro i nalezy mu sietylko to, co dal. Zazadac tu wiecej, byloby lichwa. Lecz czesto zdarza siewypadek, ze przez czasowe nieposiadanie wypozycznonego dobra ponosi wierzycielszkode, albo naraza sie na niebezpiecznstwo, albo zrzec sie musi pewnejkorzysci; ten ostatni wypadek ma szczególne miejsce przy rzeczach, któreprzynosza korzysci, a do nich naleza obecnie takze i pieniadze, które siepomnaza handlem i czestym obrotem.W wypadkach tych moze wierzyciel, jezeli go obowiazek do udzielania daru niezmusza, zadac wiecej na rzeczywista wartosc, bo dal sam wiecej. To wiecej,jest sprawiedliwym czynszem, jak dlugo zostaje w stosunku do szkody,niebezpieczenstwa i straty korzysci, które poniesc móglby wierzyciel,przeciwnie jest lichwa. Tak bez kwestii jest wobec Boga lichwa, jezelispekulacje, np.5 lub 6% zwykle odsetki przynosza, a ktos mimo tego przyrównych warunkach, zadalby ponad te stope, albowiem wierzyciel zada w takimrazie wiecej, anizeliby mu przyniósl kapital wedlug zwyklej stopy procentowej -stanu targu pienieznego - zadanie jego przewyzsza rzeczywista produkcyjna silekapitalu i tylko nadzwyczajna moze byc potrzeba blizniego, która wierzycielowipozwala utrzymac sie ze swoim zadaniem nad miare. Za to wiecej, którewierzyciel z pozyczka daje, moze wiec tak zyd od zyda jak i od obcego bracrzeczywiscie odpowiedni czynsz. Szczególnie stosunkami uzasadnione bylouwolnienie, ze Pan Bóg na mocy swego wyzszego prawa wlasnosci - które zydomtakze Kanaan na posiadlosc przeznaczyl - wedlug starego przymierza pozwolil odnie-zydów brac wiecej nad rzeczywista wartosc za proste uzytkowanie rzeczy, wktórym wypadku wiec oprócz rzeczy samej nie dano dluznikowi nic wiecej; przytym rozumiano, ze pozwolone boska dyspensa, „to wiecej" (nad pozyczona rzecz)musialo odpowiadac stosunkom pozyczonej rzeczy, wyswiadczonej dogodnosci imoznosci dluznika, inaczej bylaby potrzeba blizniego wyzyskana. Cóz mówiarabini? Mojzesz pozwolil.jak juz wykazano za samo spotrzebowanie pozyczonej rzeczypobierac od nie-zyda (rozumie sie sluszny) czynsz: „od obcego mozesz pobieracczynsze".(Dl.23,20). Przeciwnie naucza cala gromada „nieomylnych" rabinów,jakoby Mojzesz powiedzial: „powinienes brac czynsze od obcego"
[ Pobierz całość w formacie PDF ]