[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Warto przy tej okazji przytoczyæ zdanie wspó³czesnegoamerykañskiego religioznawcy Williama E.Kennicka, autora interesuj¹cegoartyku³u o „jêzyku religii" (The Language of Religion), który nazywa naiwnoœci¹pogl¹d, jakoby pewne zdania by³y zdaniami religijnymi tylko z tego powodu, ¿ezawieraj¹ pewne okreœlone s³owa, jak na przyk³ad s³owo „Bóg".Analiza treœcizdañ wielu filozofów staro¿ytnych o bogu i bogach wskazuje na to, ¿e zdania te„nie maj¹ wcale religijnego sensu".Zahaczyliœmy w ten sposób o problem„pozytywnych treœci" ateizmu, do którego jeszcze powrócimy.Teraz zaœnale¿a³oby wyci¹gn¹æ kilka ogólnych wniosków z rozwa¿añ na temat „jêzyka".Popierwsze, nale¿y stwierdziæ, ¿e w œwietle dziejów myœli filozoficznej ireligijnej nie da siê obroniæ pogl¹du o jednoœci formy i treœci.Po prostuniejest prawd¹ twierdzenie, ¿e okreœlona myœl mo¿e mieæ tylko jedno wyra¿aj¹cej¹ sformu³owanie i ¿e zmiana sformu³owania jest zawsze zmian¹ myœli.Przeciwnie, mo¿na zebraæ tysi¹ce przyk³adów, z których wynika, ¿e jedn¹ i têsam¹ myœl mo¿na wyraziæ wieloma ró¿nymi jêzykami i formu³owaæ w rozmaitysposób, a jednoczeœnie za jednym i tym samym sformu³owaniem mo¿e siê kryæ wielerozmaitych myœli.Po drugie, z takiego stanu rzeczy wynika, ¿e jêzyk, któregou¿ywamy, jeszcze o niczym nie œwiadczy.A wiêc z samego faktu u¿ywaniametaforycznego jêzyka religii nie wynika jeszcze bynajmniej, ¿e i treœciwyra¿one tym jêzykiem maj¹ charakter religijny.Podaliœmy wiele przyk³adówwskazuj¹cych na coœ wrêcz przeciwnego.Jêzykiem religii mo¿na wyra¿aæ treœciateistyczne — jak to czynili chocia¿by Lukrecjusz, Giordano Bruno czy SylvainMarechal.Wiêc, po trzecie, nie by³oby dziwne, gdyby myœliciele chrzeœcijañscyjêzykiem ateistycznym wyra¿ali treœci religijne.Warto tu przytoczyæ zdarzenie opowiedziane przez katolickiego psychologaLeppa.Na pewnej konferencji katolickiej przemawia³o kolejno dwóch mówców :pierwszy powo³ywa³ siê wci¹¿ na autorytet ewangelii, papie¿a i tradycjichrzeœcijañskiej, drugi mówi³ na ten sam temat w sposób œciœle naukowy,opieraj¹c siê wy³¹cznie na w³asnych doœwiadczeniach lekarza.Audytorium w tymdrugim rozpozna³o cz³owieka prawdziwie religijnego.A zatem, gdybyœmy wysunêlipropozycjê dyskusji na temat treœci chrzeœcijañstwa, stawiaj¹c warunek, abymyœliciel katolicki przemawia³ do nas jêzykiem wspó³czesnym, rezygnuj¹c zu¿ywania takich s³Ã³w jak „Bóg", „grzech", „³aska", „zbawienie", „niebo" i„piek³o", to nie jest wcale wykluczone, ¿e znaleŸliby siê katolicy gotowi dopodjêcia takiej dyskusji.Rzecz jednak nie tkwi wcale w „sposobie mówienia", aznacznie g³êbiej, mianowicie w ,,sposobie rozumienia" okreœlonych s³Ã³w i,,sposobie myœlenia" o œwiecie i ¿yciu ludzkim.Có¿ z tego, ¿e w dyskusji zateist¹ myœliciel chrzeœcijañski nie bêdzie mówi³ o „Bogu", tylko o„przyrodzie" i o „cz³owieku", je¿eli zachowa religijny, a wiêc zdeterminowanyprzez nieprzezwyciê¿one alienacje sposób ujmowania przyrody i cz³owieka.Jak ztego widaæ, spór nie ogranicza siê bynajmniej do sporu o istnienie Boga.Myœliciel chrzeœcijañski mo¿e zrezygnowaæ z mówienia o Bogu, a mimo to wdalszym ci¹gu bêdzie siê toczy³ spór miêdzy ateizmem a religi¹ o koncepcjêcz³owieka i o koncepcjê spo³eczeñstwa.Jêzyk teologii mo¿e zostaæ maksymalnieunowoczeœniony; na miejsce starych terminów scholastycznych mo¿e zaadaptowaæterminy logistyki i cybernetyki, a mimo to za nowoczesn¹, „unaukowion¹" form¹mo¿e siê kryæ treœæ g³êboko nienaukowa i niewspó³czesna.Tak wiêc rozwa¿anianad „jêzykiem" religii doprowadzi³y nas do przekonania, ¿e spór miêdzy ateizmema religi¹ nie jest sporem o jêzyk.RELIGIA JAKO „OPIUM”Spór miêdzy ateizmem a religi¹ nie jest wprawdzie sporem o jêzyk, ale pewnecechy jêzyka religii powa¿nie utrudniaj¹ albo nawet wrêcz uniemo¿liwiaj¹rzeczow¹, merytoryczn¹ dyskusjê.Co wiêcej, wydaje siê, ¿e te trudnoœci zwi¹zanez u¿ywaniem jêzyka religii nie wynikaj¹ z postawy ateistów, którym jêzykpartnera dialogu przeszkadza dyskutowaæ i — po drugie — ¿e te trudnoœci niepojawiaj¹ siê przypadkowo, ale zwi¹zane s¹ z zasadnicz¹ funkcj¹ tego jêzyka.Wzwi¹zku z tym rozwa¿ania nad funkcjami religii rozpoczniemy od rozwa¿añ nadfunkcjami jêzyka religii
[ Pobierz całość w formacie PDF ]