[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Narracja w „Lalce".BOLES£AW PRUS (ALEKSANDER G£OWACKI) ur.20 sierpnia 1847w Hrubieszowie, a zmar³ 19 maja 1912 roku w Warszawie.Wywodzi³ siê z rodzinyszlacheckiej o tradycjach patriotycznych, bra³ udzia³ w powstaniu styczniowym.Uczy³ siê w Gimnazjum w Kielcach (1862-63), po wyjœciu z wiêzienia studiowa³ naWy dziale matematyczno-Fizycznym w Szkole G³Ã³wnej w Warszawie.Studiów nieukoñczy³.Swe pierwsze prace literackie i dziennikarskie zamieszcza³ wczasopismach „PRZEGL¥D TYGODNIOWY", „KURIER CODZIENNY", „NIWA", „KOLCE",„MUCHA".Wartoœci artystyczne utworu:zmiennoœæ toku akcji i fragmentarycznoœæ fabu³y,³¹czenie cech powieœci spo³ecznej i psychologicznej,wystêpowanie elementów satyrycznych, historycznych i science-fiction,wystêpowanie dwóch narratorów: narrator w³aœciwy i sam Rzecki,mistrzostwo w charakteryzacji postaci,wp³yw lektury Darwina (Wyraz uczuæ u cz³owieka i zwierz¹t)indywidualizacja jêzyka,bogaty portret psychologiczny:dba³oœæ o realia topograficzne, historyczne i obyczajowe,wystêpowanie elementów naturalistycznych ( opis Powiœla, teorie Schummanadotycz¹ce natury ludzkiej, erotyzm - postaæ Starskiego, zachowanie Ewelinyprzed i po œlubie ),skrócenie opisów i uwag narratora na rzecz dialogów,wystêpowanie mowy zale¿nej i pozornie zale¿nej,Ignacy Rzecki - olbrzymi¹ rolê w jego ¿yciu odgrywa pisany pamiêtnik, bêd¹cyucieczk¹ od szarej rzeczywistoœci, pozwalaj¹cy na przebywanie wœród idea³Ã³wm³odoœci.Jest on swoistym zegarem odmierzaj¹cym up³yw czasu w utworze, podajewiele faktów historycznych i obyczajowych,zaœ jego autor staje siê w powieœci drugim narratorem, tworz¹c wielk¹ panoramêspo³eczeñstwa pisarz zastosowa³ przemyœlan¹ konstrukcjê powieœciow¹.W ujêciuczasowym zrezygnowa³ z kompozycji œciœle chronologicznej.Pamiêtnik Rzeckiegoto rodzaj powieœci w powieœci, integralnie jednak powi¹zanej z akcj¹wspó³czesn¹, w ujêciu przestrzennym w „ LALCE „ znajdziemy obraz wszystkichwarstw i œrodowisk spo³ecznych, dziesi¹tki ró¿nych zawodów.warstwy spo³eczne:ziemiañstwo: zdeklasowana arystokracja, szlachta zmieniaj¹ca dotychczasowystatus wiejski na inteligencko-miejski, mieszczañstwo;zawody:kupcy polscy i ¿ydowscy, lekarze, prawnicy, nauczyciele, bankierzy, naukowcy,studenci, robotnicy itd.).Wprowadzaj¹c tak wielk¹ galeriê postaci autor unikn¹³ tradycyjnej narracjiwszechwiedz¹cej.Narrator ma wiedzê uprawdopodobnion¹ poprzez punkt widzeniaposzczególnych postaci.Wypowiadaj¹ siê one przez dzia³anie, dialogi z innymiosobami.Pisarz zastosowa³ nowatorskie formy narracyjne, oparte na zasadzietechniki nawarstwieñ i powrotów (te same motywy czy sytuacje s¹ przedstawianeprzez ró¿ne osoby).W „Lalce" wystêpuj¹ dwaj narratorzy: w³aœciwy i Rzecki.W¹tek mi³osny przedstawia ten pierwszy.Jest to narrator zasadniczo obiektywnyi przezroczysty, umo¿liwiaj¹cy bezpoœrednie obcowanie ze œwiatemprzedstawionym.Narrator odautorski, bezimienny, opowiada o zdarzeniach zamkniêtych w obrêbienieca³ych dwóch lat (1878/9).Narrator ten rzadko wykracza poza czas aktualniedziej¹cych siê wydarzeñ.Uzupe³nia w niektórych przypadkach biografiêbohaterów.Najczêœciej towarzyszy Wokulskiemu, rzadziej jego partnerce.Pomimoswej wszechwiedzy i wszech obecnoœci zachowuje siê tak, jakby siê mieœci³ wsferze ich prze¿yæ.Kreœl¹c nawet ich biografiê robi z niej jakbyautobiografiê.Wewnêtrzne myœli bohatera przedstawia tak, jakby robi³ to sambohater, a gdy opisuje œwiat zewnêtrzny uwzglêdnia tylko to, co móg³ wtedybohater wiedzieæ i widzieæ.Maksymalne usamodzielnienie postaci i niemalca³kowite od¿egnanie siê od narratora powieœci, od charakteryzowania ich ios¹dzania ukazuje nadmiern¹ ostro¿noœæ w wyra¿aniu opinii o bohaterach.Pamiêtnik Rzeckiego to wzruszaj¹ca, chaotyczna gadanina starego subiekta, któryopowiada o wszystkim co prze¿y³ i prze¿ywa, wzbogacaj¹c to w³asnymirefleksjami.Spe³nia tym samym wa¿ne funkcje.Dope³nia obrazu przedstawionejrzeczywistoœci, informuje o udziale Rzeckiego we Wioœnie Ludów, powstaniustyczniowym i jego dalszych losach, przez co powieœæ zyskuje perspektywêhistoryczn¹.Z pamiêtnika poznajemy Warszawê lat 70 i wczeœniejszych, jejmieszkañców.Rzecki komentuje w swych zapiskach mi³oœæ Stacha, wydarzenia wsklepie, w kamienicy, w mieœcie.Dziêki temu ka¿de zdarzenie ogl¹damy z ró¿nychpunktów widzenia, mamy ró¿ne interpretacje.W obrêbie pamiêtnikarskiej relacjiRzeckiego znajduje siê przesz³oœæ jego i Wokulskiego.Obok tego istnieje wpamiêtniku teraŸniejszoœæ, opisana staroœwiecko, bardzo subiektywnie,niejednokrotnie przerysowana, ale jednoczeœnie zawiera tyle prawdy, ¿e bardzosiê liczy przy ogólnej ocenie wartoœci utworu.Osobn¹ spraw¹ jest niezwyk³yurok tego pamiêtnika, kryj¹cy siê w jego warstwie stylistycznej oraz najwiêkszebogactwo humoru „Lalki" zawarte w niektórych postaciach, sytuacjach, w samychzdaniach
[ Pobierz całość w formacie PDF ]